In het wetsvoorstel van 8 maart 2023 over boek 6 'buitencontractuele aansprakelijkheid' van het Burgerlijk Wetboek staan een aantal ingrijpende wijzigingen voor minderjarigen en hun ouders.

Het Kinderrechtencommissariaat werd door de Kamercommissie Justitie gevraagd om hierover advies te geven.

Wat verandert er?

• Elke minderjarige zal vanaf de leeftijd van 12 jaar persoonlijk aansprakelijk zijn voor de schade die hij of zij veroorzaakt.
• De objectieve of foutloze aansprakelijkheid van personen die het ouderlijk gezag uitoefenen, wordt ingevoerd.
• Deze objectieve aansprakelijkheid zal gelden voor adoptanten, voogden en pleegouders als ze het ouderlijk gezag uitoefenen.
• De verplichte aansprakelijkheidsverzekering wordt ingevoerd.
• De rechter kan naar billijkheid rekening houden met de omstandigheden en met de toestand van de betrokken partijen bij de begroting van de schade ten aanzien van de minderjarige.

Het Kinderrechtencommissariaat is geen voorstander om minderjarigen op een vaste leeftijd aansprakelijk te stellen. Elk kind en elke jongere is anders, ontwikkelt op zijn eigen tempo, elke concrete omstandigheid van het schadegeval is anders. Daarom heeft elk kind het recht op een individuele beoordeling van zijn situatie door de rechtbank, waarbij zijn belang de eerste overweging moet zijn. Enkel deze benadering strookt met artikel 3 van het Kinderrechtenverdrag, en artikel 22bis van de Grondwet.

Als de wetgever dan toch zou kiezen voor een wettelijk vastgelegde leeftijdsgrens van persoonlijke aansprakelijkheid van minderjarigen, is de leeftijd van 12 jaar wel extreem vroeg in zijn ontwikkeling.

Voor het Kinderrechtencommissariaat is het opnemen van verantwoordelijkheid een gradueel proces dat zich tijdens de kinder- en adolescentietijd ontwikkelt. Dit wordt gereflecteerd in artikel 5 van het Kinderrechtenverdrag. Verantwoordelijkheid (en de daarmee samenhangende juridische aansprakelijkheid) verwerf je niet van de ene op de andere dag of op je 12de verjaardag. Minderjarigen verwerven verantwoordelijkheid dankzij een pedagogische ruimte die vallen en opstaan toestaat. Dit moet ook worden gereflecteerd in de wet.

Het Kinderrechtencommissariaat is erg bezorgd dat nog meer jongeren op de leeftijd van 18 jaar starten met een schuldenberg.

Daarom vraagt het Kinderrechtencommissariaat:

• Zet geen vaste leeftijd op de aansprakelijkheid van de minderjarige. Elke situatie van de minderjarige verdient een aparte beoordeling in zijn of haar belang.
• Garandeer dat titularissen van het ouderlijk gezag volledig verzekerd worden voor de aansprakelijkheid voor schade die de aan hen toevertrouwde jongeren veroorzaken. Zorg dat de subsidiërende overheid de (verplichte) familiale verzekering voor de voogden en de pleegouders draagt.
• Garandeer dat een jongvolwassene niet start met een schuldenberg, door wettelijk te verankeren dat de verzekeraar die de schade betaalt dit slechts zeer uitzonderlijk kan verhalen op de jongere zelf, met name enkel als er sprake is van opzet en de jongere ouder was dan 16 jaar op het moment van het schadeverwekkend feit.
• Beperk ook dan het bedrag waarvoor regres mogelijk is aanzienlijk, het huidige maximum van 31 000 euro is onoverkomelijk.
• Sluit ouders uit van regresrecht ten aanzien van hun meerderjarig geworden kinderen.
• Laat deze wet pas in voege treden als de verplichte familiale aansprakelijkheidsverzekering duidelijk omschreven is in een Koninklijk Besluit dat de nodige garanties geeft zodat geen enkel kind en gezin uit de boot valt.
• Zorg ervoor dat deze verzekering betaalbaar blijft. Zolang onduidelijk is op welke manier men de verplichte aansprakelijkheidsverzekering zal implementeren en reglementeren, kan de keuze van de wetgever het ongewenste effect hebben dat nog meer jongeren op de leeftijd van 18 jaar starten met een schuldenberg.
• Maak minderjarigen procesbekwaam zodat ze zelf proceshandelingen kunnen stellen en zelfstandig in een rechtszaak of procedure kunnen optreden die handelt over hun eigen aansprakelijkheid. Het is absurd dat minderjarigen wel kunnen worden veroordeeld tot de schade, maar niet kunnen deelnemen aan het proces zelf.